Page 173 - Demo
P. 173
Թէեւ ապստամբութիւնը ծրագրած Քոմիթէին բանակցութիւնները յունական կառավարութեան հետ եղած են արդիւնաւէտ բայց խափանիչ միջամտութիւններու , եւ այլ անբարենպաստ պայմաններու բերումով զինամթերքի ցամաքահանումն ու ընդ -հանրապէս ապստամբութեան ծրագիրը 1913- ի Մարտին աւարտած են ձախողու -թեամբ144: Այդ ձախողութեան մէջ դեր մը ունեցած կը թուի ըլլալ նաեւ անգաղտնապահու -թեան հետեւանքով ծրագրին բացայայտուած ըլլալը թուրքերուն եւ այլ պետութիւն -ներու թէեւ կազմակերպիչները ցամաքահանումը փրկելու նպատակով վերջին պահուն, դիմած էին ապատեղեկատուական փորձի : Հակառակ ձախող վախճանին Կիլիկիոյ ապահովական ընդհանուր կացութեան , վատթարացումն ու հայերու գոյապահպանութեան սպառնացող վտանգին ահագնա -ցումը նոր մղում տուած են ինքնապաշտպանութեան գաղափարին՝ յանգեցնելով այս անգամ միջկուսակցական խառն մարմնի մը կազմութեան՝ դարձեալ Եգիպտոսի մէջ : * * * Ինչպէս ներկայացուած նիւթերը կը պարզեն տուեալ շրջանին թրքական իշխա , , -նութիւններէն հայկական նահանգներուն մէջ առանց Կիլիկիոյ ընդգրկման օսմա ,- ,- -նահպատակ հայոց համար կեանքի ինչքի եւ պատիւի ապահովութիւն ձեռք բերելու , նպատակով հայոց պաշտօնական մարմինները որդեգրած էին բացառապէս դիւանա -գիտական աշխատանքի յենող ռազմավարութիւն մը : Բայց ինչո՞ւ բացառապէս դիւանագիտական աշխատանք : Ինչո՞ւ անտեսումը դիւանագիտական աշխատանքին զուգընթաց ուժային գոր -ծունէութեան կամ ապստամբութեան զոր Նուպար աւելի ուշ ճարտարօրէն բանաձե , -ւած էր որպէս դիւանագիտական ջանքերուն դրական եղանակով մը օգնելու միջոց : թիւններ առանց որոնց՝ դիւանագիտական ջանքերը իրենց դրականութեան մէջ տկարա, -նալու վտանգին կրնան ենթարկուիլ : ... «... Կիլիկիոյ Հայոց պարտականութիւնն է իրենց միջոցներուն ներած չափով օգնել Դաշնա -կիցներուն երբ արշաւախումբերը ցամաք հանուին, : «Ակնարկած օգնութիւնս պէտք չէ արտայայտուի լոկ խանդավառ ընդունելութեամբ ... այլ դրական եղանակով մը այսինքն՝ Հայոց համախումբ ապստամբութեամբ թրքական իշխա , -նութեանց դէմ այն շրջանակներուն մէջ ուր այդ բանը կարելի է , » (Ղազարեան, Ազգային Պատուիրակութեան..., 431–433):144Միքայէլ Նաթանեանի հրատարակած նիւթերէն կարելի է հետեւցնել թէ յունական իշխա -նութիւններէն զինամթերք ապահովելու եւ Կիլիկիա ցամաքահանելու ծրագրին մասնա -կիցները իրենց ձեռք բերած փորձառութիւնը գործի դրած են 1920- ի երկրորդ կիսուն երբ , Կիլիկիոյ մէջ ինքնապաշտպանութիւնը անհրաժեշտ դարձած էր՝ ֆրանսական գրաւման ուժերու թոյլատու ընթացքէն քաջալերուած թուրք ազգայնականներու հայաջինջ գործո -ղութիւններուն դէմ դնելու համար Նաթանեան կը գրէ Որքան կը յիշեմ զէնք փոխադրող : . « , նաւը Տ էօրթ Եօլ հանդիպեցաւ եւ հոն է որ պարպուեցաւ եկածներէն մաս մը [] ...» («Կիլիկ -եան Յուշեր Եւ Նօթեր Համակուսակցական Գործունէութիւններու Քանի Մը Շահեկան . Վաւերագիրներ », Պայքար օրաթերթ , ԻԷ տարի թիւ. 303, 30 Դեկտեմբեր 1949, . ):Ա էջՆԻՒԹԵՐ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐԵՆՈՐՈԳՈՒՄՆԵՐՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐԵԱԼ (1912-1913)| 173
